چارچوب قانونی و پروانههای رسمی شرکتهای پهپادی در ایران
۱) چارچوب کلی
فعالیتهای پهپادی در ایران زیر نظر سازمان هواپیمایی کشوری (CAO.IRI) انجام میشود. هر مجموعهای که قصد آموزش خلبانی، اجرای عملیات پروازی (مانند تصویربرداری، نقشهبرداری، کشاورزی) یا طراحی و ساخت، تعمیر و بازسازی پهپاد را دارد، باید مجوز(های) مرتبط را از سازمان دریافت کند. طبق روال معمول (پس از دریافت استعلامها و مجوزهای لازم از مراجع ذیربط امنیتی و انتظامی)، گواهینامهٔ اولیه یکساله صادر میشود و پس از ارزیابی عملکرد و رعایت الزامات، در تمدیدهای بعدی دوساله میگردد. الزامات کلیدی بر پایهٔ مستند CAD 9060 تدوین شده است.
۲) انواع مجوزها و کارکرد هرکدام
الف) گواهینامهٔ مرکز آموزش (Training – کد IR,TA,103)
- مجوز رسمی برای برگزاری دورههای تئوری و عملی خلبانی پهپاد و صدور گواهی پایان دوره.
- الزام به داشتن سایت/میدان تمرین استاندارد، مربیان واجد صلاحیت و اجرای سرفصلها مطابق CAD 9060.
- کارکرد برای هنرجو/سازمان: دورهٔ دارای پشتوانهٔ قانونی و گواهی قابل استناد برای مسیر حرفهای.
ب) گواهینامهٔ عملیات هوایی (Operations – کد IR,OA,152)
- اجازهٔ انجام پروازهای عملیاتی در حوزههایی مانند تصویربرداری، نقشهبرداری، کشاورزی و پایش صنعتی.
- الزام به مدیریت ایمنی عملیات (SMS)، اخذ مجوزهای محلی و تبعیت از مناطق/ارتفاعات مجاز.
- کارکرد برای کارفرما/پروژه: اجرای عملیات توسط اپراتور مجاز با خروجی حقوقی و رعایت استانداردهای ایمنی.
پ) گواهینامهٔ غیرعملیاتی (Non-Operational – کد IR,NOA,11)
- مجوز تعمیر، بازسازی و نگهداری پهپاد و زیرسامانهها تحت نظارت سازمان.
- الزام به فرآیندهای کنترل کیفیت و مستندسازی فنی مطابق CAD 9060.
- کارکرد برای مالکان تجهیزات: دسترسی به خدمات فنی مجاز با قابلیت پیگیری و پذیرش رسمی.
۳) جایگاه ایرسا
مؤسسه فناوری خوشه طلایی ایرسا هر سه مجوز فوق را در اختیار دارد؛ یعنی چرخهٔ کامل آموزش + عملیات + تعمیرات را بهصورت رسمی و زیر نظر سازمان هواپیمایی کشوری پوشش میدهد. این مرکز از نخستین مراکز کشور است و در آبان ۱۴۰۱ بهطور رسمی پروانهٔ فعالیت پهپادی خود را از سازمان هواپیمایی کشوری دریافت کرد (اولین صدور آموزشی حدود آذر ۱۴۰۱).
مطابق روال سازمان، مجوزها پس از دورهٔ نخست، دوساله تمدید میشوند. در کنار آن، با تجارب گستردهٔ مؤسس و مدیرعامل ایرسا، آقای امین ملکزاده در حوزهٔ آموزش و تألیف منابع تخصصی، نخستین نظامنامههای آموزشی و کتابهای مرجع خلبانی پهپاد تدوین شد و به راهاندازی سایر مراکز آموزشی کمک کرد.
۴) استعلام اصالت
برای اطمینان از اصالت و وضعیت بهروز مجوزها، به پرتال شفافیت سازمان هواپیمایی کشوری مراجعه و نام مجموعه را در فهرست شرکتها و مراکز مجاز پهپادی جستوجو کنید: shafaf.caa.gov.ir/List-of-authorized-UAV-companies
گواهینامههای رسمی ایرسا
گواهینامه مرکز آموزش (IR,TA,103)
- دورههای تئوری + پرواز عملی مطابق CAD 9060
- میدان تمرین استاندارد و مربیان واجد صلاحیت
- صدور گواهی قابل استناد برای مسیر حرفهای
گواهینامه عملیات هوایی (IR,OA,152)
- تصویربرداری، نقشهبرداری، کشاورزی هوشمند و پایش صنعتی
- مدیریت ایمنی عملیات (SMS) و مجوزهای محلی
- اجرای مأموریتها با پشتوانهٔ حقوقی و استاندارد ایمنی
گواهینامه غیرعملیاتی (IR,NOA,113)
- تعمیر، بازسازی و نگهداری پهپاد و زیرسامانهها
- مستندسازی فنی و کنترل کیفیت مطابق CAD 9060
- خدمات فنی مجاز و قابل پیگیری
قدمت، اصالت و مسیر توسعه
همترازی با استانداردهای جهانی
چارچوب مقررات پهپادی ایران بر پایهٔ CAD 9060 طراحی شده و از منظر ساختار صدور مجوز، ایمنی عملیاتی و صلاحیت آموزشی، با الگوهای روز جهان همتراز است. در امارات نیز نهادهای GCAA و DCAA چارچوبهای مشابهی برای Training، Operations و Maintenance دارند.
| موضوع | ایران – CAD 9060 (CAO.IRI) | امارات – GCAA / DCAA | الگوهای مرجع (ICAO/EASA) |
|---|---|---|---|
| مدل مجوزدهی | تفکیک به آموزشی (IR,TA)، عملیاتی (IR,OA) و غیرعملیاتی/تعمیرات (IR,NOA)؛ صدور اولیه یکساله، تمدیدهای دوساله. | گواهی خلبان، مجوز عملیات تجاری/صنعتی، رویههای نگهداری؛ ثبت اپراتور. | طبقهبندی عملیات بر اساس ریسک، الزامات شایستگی و ایمنی. |
| آموزش و صلاحیت | Training Center مجاز، تئوری + پرواز عملی، ارزیابی مهارت. | Ground School + Flight Assessment برای اپراتورهای تجاری. | شایستگیمحور، آموزش مرحلهای و بهروزرسانی دانش. |
| ایمنی عملیاتی (SMS) | الزام به سیستم مدیریت ایمنی، تحلیل ریسک مأموریت و گزارشدهی. | مدیریت ریسک، پروتکلهای پرواز شهری/صنعتی، VLOS/BVLOS بسته به مأموریت. | چارچوبهای SMS و ارزیابی ریسک (SORA و مشابه). |
| مناطق و ارتفاعات | محدودیتهای ارتفاع/مناطق حساس؛ مجوز محلی برای برخی مأموریتها. | تعیین Geo Zones و هماهنگیهای محلی/فرودگاهی. | هماهنگی با نهاد محلی؛ توصیهها/محدودیتها متناسب با سطح ریسک. |
| تعمیرات و نگهداری | مجوز مستقل IR,NOA؛ رویههای تعمیر/بازسازی و کنترل کیفیت. | رویههای نگهداری مستند، قطعات/نرمافزار مجاز، ثبت سوابق فنی. | انطباق با دستورالعمل سازنده و استانداردهای MOE-like. |
| اسناد و ردیابی | مستندسازی آموزش/عملیات/تعمیرات و نگهداری سوابق برای بازرسی. | ثبت سوابق پرواز و اپراتور/پرنده، پیگیری رخدادهای ایمنی. | شفافیت سوابق و قابلیت ممیزی برای ایمنی و کیفیت. |
سوالات متداول و اصالت گواهینامهها
آیا گواهینامههای ایرسا توسط سازمان هواپیمایی کشور صادر شدهاند؟
بله. هر سه گواهینامه (آموزشی، عملیاتی، غیرعملیاتی) توسط سازمان هواپیمایی کشوری ایران (CAO.IRI) صادر شده و در پرتال شفافیت سازمان قابل استعلام هستند.
چطور میتوانم از اصالت گواهی آموزشی خود مطمئن شوم؟
از طریق استعلام گواهی دانشآموختگان در وبسایت ایرسا، میتوانید اعتبار گواهی را بررسی کنید.
دورههای آموزشی ایرسا شامل چه بخشهایی است؟
دورههای خلبانی پهپاد، تکنیکهای تصویربرداری، نقشهبرداری فتوگرامتری و کشاورزی هوشمند؛ همگی مطابق CAD 9060. مشاهده و ثبتنام
اسناد رسمی مرتبط:
